Nhu cầu ngành công nghiệp năng lượng đang phát triển rất nhanh. Tuy nhiên, ngành công nghiệp năng lượng Việt Nam cũng đang gặp một số vấn đề như: nguồn cung trong nước không đủ đáp ứng yêu cầu, nhiều dự án điện bị chậm so với quy hoạch, kế hoạch…
Trong khuôn khổ Diễn đàn cấp cao Công nghiệp 4.0 năm 2023. Sáng 14/6, Ban Kinh tế Trung ương phối hợp với các Bộ, ngành liên quan. Đã tổ chức hội thảo chuyên đề 3 với chủ đề: “Xu hướng công nghệ và giải pháp phát triển ngành công nghiệp năng lượng của Việt Nam trong chiến lược công nghiệp hoá, hiện đại hoá đến năm 2030, tầm nhìn 2045”.
Nhiều dự án ngành công nghiệp năng lượng chậm so với quy định
Phát biểu tại hội thảo, TS. Nguyễn Đức Hiển – Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương, cho biết Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 17/11/2022 của BCH Trung ương khóa XIII về “Tiếp tục đẩy mạnh Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa đất nước đến năm 2030. Tầm nhìn đến năm 2045 đã xác định công nghiệp năng lượng là một trong 6 ngành nền tảng. Trong đó ưu tiên phát triển ngành công nghiệp năng lượng tái tạo, ngành công nghiệp năng lượng mới.
Nghị quyết cũng đề ra nhiều hướng để phát triển những ngành công việc năng lượng. Như định hướng về khuyến khích các tập đoàn, doanh nghiệp trong nước liên kết. Liên doanh với các doanh nghiệp nước ngoài sản xuất thiết bị năng lượng sạch, tái tạo, pin lưu trữ công nghệ. Định hướng xây dựng và triển khai các đề án để phát triển các doanh nghiệp. Hoạt động hiệu quả và năng lực cạnh tranh quốc tế đóng vai trò dẫn dắt trụ cột trong lĩnh vực ngành công nghiệp năng lượng.
Tầm nhìn ngành công nghiệp năng lượng ở Việt Nam
TS. Hiển cho biết Nghị quyết 29 cũng xác định doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) có vai trò quan trọng của đột phá. Nhưng để thực hiện thành công quá trình này thì doanh nghiệp trong nước vẫn là đóng vai trò là quyết định. Chú trọng nghiên cứu, ứng dụng những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đẩy mạnh chuyển đổi số trong ngành công nghiệp năng lượng.
Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 – 2030. Tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch điện 8). Trong đó, xác định mục tiêu cung cấp đủ nhu cầu điện trong nước. Đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội với mức tăng trưởng GDP bình quân khoảng 7%/năm. Khoảng 6,5 – 7,5%/năm trong giai đoạn 2031 – 2050.
Phát triển mạnh các nguồn năng lượng tái tạo phục vụ sản xuất điện. Đạt tỷ lệ khoảng 30,9 – 39,2% vào năm 2030. Hướng tới mục tiêu tỷ lệ năng lượng tái tạo 47% với điều kiện các cam kết theo Tuyên bố chính trị. Định hướng đến năm 2050 tỷ lệ năng lượng tái tạo lên đến 67,5 – 71,5%.
Một số khó khăn ngành công nghiệp năng lượng ở Việt Nam
Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương cũng chỉ ra ngành công nghiệp năng lượng Việt Nam đang gặp một số khó khăn thách thức.
Thứ nhất, nhu cầu năng lượng đang phát triển rất nhanh. Trong khi các nguồn cung trong nước không đủ đáp ứng yêu cầu. Nhiều dự án điện bị chậm so với quy hoạch, kế hoạch.
Thứ hai, trữ lượng và sản lượng sản xuất than, dầu thô, khí suy giảm hằng năm. Yêu cầu nhập khẩu năng lượng là một vấn đề trong tình hình phát triển của ngành công nghiệp năng lượng Việt Nam. Vì nó làm giảm khả năng tự chủ về năng lượng. Tăng sự phụ thuộc vào các nền kinh tế khác.
Thứ ba, tình hình phát triển của ngành công nghiệp năng lượng thế giới thời gian qua cho thấy có sự chuyển dịch cơ cấu ngành công nghiệp năng lượng với sự thay đổi của các chính sách, cơ cấu, công nghệ. Từ sản xuất, tiêu thụ các nguồn nhiên liệu hoá thạch truyền thống (than, dầu, khí tự nhiên) sang các nguồn năng lượng tái tạo bền vững (gió, mặt trời, sinh khối…).
Theo TS. Hiển, để đạt được mục tiêu của ngành năng lượng vào năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đáp ứng cho nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội. Cần thiết phải sớm có những cơ chế, chính sách ưu tiên, đột phá để thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp năng lượng.
Đồng thời nâng cao được năng lực của các doanh nghiệp công nghiệp năng lượng. Từ đó tạo ra sự chủ động về năng lượng cho Việt Nam. Triển khai các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính mạnh mẽ hơn nữa bằng nguồn lực của mình. Cùng với sự hợp tác và hỗ trợ của cộng đồng quốc tế. Cả về tài chính và chuyển giao công nghệ để đạt mức phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050.
Phát triển năng lượng tái tạo còn nhiều thách thức
Tại hội thảo, vấn đề phát triển năng lượng tái tạo cũng được các đại biểu đặc biệt quan tâm. Tiềm năng gió và mặt trời ở Việt Nam là rất lớn, nhưng để khai thác hiệu quả và khắc phục hạn chế của các loại hình này cần công nghiệp linh hoạt về lưu trữ, tăng cường lưới điện.
Nhắc lại tình trạng thiếu điện ở miền Bắc trong hai tháng gần đây, ông Tuấn nhấn mạnh việc này đã được cảnh báo nhưng để đưa vào được một nguồn điện mới cần ít nhất khoảng 3 – 4 năm. Bởi vậy, theo ông Tuấn việc chuẩn bị để đảm bảo an ninh năng lượng phải làm từ sớm.
Vấn đề phát triển điện mặt trời
Đối với vấn đề phát triển điện mặt trời, ông Tuấn cho biết công nghệ thiết bị điện mặt trời đang phát triển nhanh và xu thế giá rẻ. Tuy nhiên, cần phải rút kinh nghiệm từ những hệ lụy trong đầu tư thời gian vừa qua để nguồn điện này không chỉ sản xuất tự sản, tự tiêu mà vẫn khuyến khích hiệu quả kinh tế cho doanh nghiệp, song cũng không ảnh hưởng xấu tới lưới điện.
Mặc dù Quy hoạch Điện 8 khuyến khích sử dụng điện mặt trời tự sản, tự tiêu, nhưng việc nâng cao sử dụng tối đa điện mặt trời phát ra là điều rất quan trọng. Nếu không phát lên lưới thì phải có hệ thống lưu trữ. Việc lưu trữ năng lượng hiện nay có nhiều khó khăn nhất định cho doanh nghiệp vì chi phí đầu tư rất lớn. Vì vậy, có thể cân nhắc đưa ra một số chính sách khuyến khích như mua một phần sản lượng điện mặt trời phát ra với công suất khoảng 20-30%.
Vấn đề phát triển điện gió
Chia sẻ kinh nghiệm về phát triển điện gió, ông Mark Hutchinson – Chủ tịch, Nhóm công tác khu vực Đông Nam Á, Hội đồng Năng lượng Gió Toàn cầu (GWEC) cho rằng việc phát triển 6 GW điện gió ngoài khơi theo Quy hoạch điện 8 là rất quan trọng đối với Việt Nam. Vì mục tiêu Net Zero và vì an ninh năng lượng dài hạn của đất nước. Tuy nhiên, nếu triển khai phương thức đấu thầu, sẽ cần ít nhất hai năm để tháo gỡ các rào cản pháp lý. Vì vậy, việc xem xét và đề xuất “Cơ chế phát triển nhanh” là rất cấp thiết trong giai đoạn quyết sách của Chính phủ, cơ chế này cần được Chính phủ xem xét và ủng hộ.
