Nước ta sở hữu trữ lượng lớn thứ 2 thế giới về đất hiếm nhưng chưa phát huy được lợi thế đó để phát triển ngành công nghiệp đất hiếm. Mới đây, Viện Công nghệ Xạ hiếm Việt Nam và Công ty Cổ phần Xây dựng và Đầu tư Việt Nam đã ký kết hợp tác nghiên cứu, phát triển công nghệ và xây dựng nhà máy chế biến sâu đất hiếm Scandium, mở ra triển vọng phát triển ngành công nghiệp đất hiếm “Made in Việt Nam”.
Ngành công nghiệp đất hiếm – vàng của tương lai
Đất hiếm là một loại khoáng sản đặc biệt. Nguyên tố đất hiếm có vai trò rất quan trọng và là vật liệu chiến lược đối với sự phát triển của các ngành kỹ thuật mũi nhọn, công nghệ cao như: điện, điện tử, quang học, laser, vật liệu siêu dẫn, chất phát quang. Đất hiếm được dùng để sản xuất các chất xúc tác, nam châm, hợp kim, bột mài, gốm, chất phát quang. Việc chế tạo điện thoại di động, ổ đĩa cứng máy tính… không thể không dùng đến đất hiếm. Nhiều nước coi đất hiếm là vàng của thế kỷ XXI, thậm chí của cả thế kỷ XXII. Các nhà khoa học gọi đất hiếm là những nguyên tố của tương lai.
Tổng trữ lượng đất hiếm của Việt Nam dự báo khoảng 22 triệu tấn, đứng thứ hai thế giới, sau Trung Quốc. Đất hiếm ở Việt Nam tập trung ở Lai Châu (Nậm Xe, Đông Pao), Yên Bái (Yên Phú) và các tỉnh ven biển từ Thanh Hóa đến Bà Rịa – Vũng Tàu (trong quặng sa khoáng Titan).
Có trữ lượng lớn, song nước ta chưa xây dựng và hình thành được công nghiệp đất hiếm. Hiện chỉ có Công ty Cổ phần Đất hiếm Lai Châu khai thác quặng đất hiếm với qui mô nhỏ, một vài cơ sở sản xuất fero chắp vá, thời vụ. Hàng ngàn tấn quặng đất hiếm Monazite thu được khi tuyển quặng Titan ven biển chất kho chưa được chế biến, sử dụng…
Đất hiếm Scandium “made in Vietnam”
Ngày 7/10/2022, Công ty Cổ phần Xây dựng và Đầu tư Việt Nam (CAVICO Việt Nam) và Viện Công nghệ Xạ hiếm Việt Nam (Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam) đã ký kết hợp tác nghiên cứu, phát triển công nghệ và xây dựng nhà máy chế biến sâu đất hiếm Scandium.
Thông tin về khu mỏ đất hiếm CAVICO đang hợp tác đầu tư khai thác và chế biến tại Lào, ông Bùi Quảng Hà – Chủ tịch CAVICO Việt Nam cho biết: Qua thăm dò chi tiết đã xác định trữ lượng quặng Scandium và các nguyên tố đất hiếm khác ở khu vực Mỏ đa kim Bản Bò, Bolykhamxay – Lào là rất tiềm năng, trữ lượng lớn, dễ khai thác, hàm lượng trung bình đạt các tiêu chuẩn khai thác và chế biến mang lại hiệu qua kinh tế cao. Trữ lượng quặng có giá trị thương mại hàng tỷ đô la Mỹ, nhưng để chế biến sâu cần có sự đầu tư lớn, nghiên cứu công nghệ bài bản… mới có thể xây dựng nhà máy sản xuất ra sản phẩm có chất lượng để xuất khẩu ra thế giới.
Theo kế hoạch, Viện Công nghệ Xạ hiếm và CAVICO Việt Nam cùng hợp tác toàn diện về nghiên cứu khoa học, phát triển và ứng dụng công nghệ, hỗ trợ xây dựng các dự án đầu tư chế biến đất hiếm nói chung và trọng điểm là Scandium ra thành phẩm có độ tinh khiết cao nhất có thể.
So sánh với mỏ Đông Pao và Yên Phú của Việt Nam, ông Hùng cho biết, các nguyên tố đất hiếm có tính ứng dụng, có giá trị gia tăng cao phải kể đến là Neodim, Dysprozi và Tecbi, được ứng dụng trong ngành năng lượng sạch, điện tử, hàng không vũ trụ… Giá trị của mỏ đất hiếm Đông Pao chủ yếu nằm ở nguyên tố Neodim.
Nguyên tố nhóm nặng có giá trị cao Dysprozi chiếm 3% và Tecbi chiếm 0,5% của mỏ đất hiếm Yên Phú. Giá bán Dysprozi kim loại tại thời điểm này là 300$/kg. Mỏ Yên Phú có trữ lượng 30.000 tấn tổng đất hiếm thì riêng giá trị nguyên tố Dysprozi kim loại có thể lên tới hàng trăm triệu đô la Mỹ.
Trữ lượng có khả năng chế biến thành phẩm Scandi ở mỏ đất hiếm của Công ty CAVICO Việt Nam tại Lào rất lớn. Nguyên tố Scandi có giá trị cao nhất trong các nguyên tố đất hiếm được ứng dụng trong công nghiệp. Các yếu tố chính thúc đẩy sự tăng trưởng thị trường Scandi là việc sử dụng ngày càng cao trong pin nhiên liệu oxit rắn (SOFC) của xe ô tô điện và nhu cầu ngày càng tăng đối với hợp kim nhôm – Scandi sử dụng trong ngành hàng không vũ trụ và quân sự.
Hiện nay, giá bán của Scandi cao gấp gần 50 lần giá bán của Neodim, đạt khoảng 3.500 USD/kg. Viện Công nghệ Xạ hiếm sẽ đồng hành cùng CAVICO Việt Nam để biến tiềm năng thành hiện thực, mang lại lợi ích cho cả hai nước Việt – Lào và cho mỗi đơn vị.
Việc hợp tác nghiên cứu, phát triển công nghệ và xây dựng nhà máy chế biến sâu đất hiếm Scandium giữa CAVICO Việt Nam và Viện Công nghệ Xạ hiếm Việt Nam sẽ mở ra một bước tiến quan trọng trong thời gian tới cho ngành công nghiệp đất hiếm – một trong những khoáng sản chiến lược của quốc gia.
Xem thêm Bộ Công Thương đề nghị đấu giá quyền khai thác mỏ sắt 100 triệu tấn
